Δίστομο

Ημιορεινή κωμόπολη (υψόμ. 450 μ., 2.048 κάτ.) στην πρώην επαρχία Λεβαδείας του νομού Βοιωτίας. Βρίσκεται Ν του όρους Παρνασσού, 26 χλμ. Δ της Λιβαδειάς. Αποτελεί έδρα του ομώνυμου δήμου. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής προέβησαν σε μαζικές εκκαθαρίσεις του άμαχου πληθυσμού στο Δ., εξαιτίας της παρουσίας ομάδων ανταρτών του ΕΛΑΣ στον Ελικώνα και στον Παρνασσό. To σχέδιο είχε στόχο να τρομοκρατήσει τον ελληνικό πληθυσμό για να διευκολυνθεί η προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων προς τον βορρά. Το πρωί της 10ης Ιουνίου 1944, δύο φορτηγά αυτοκίνητα έφτασαν στο κέντρο του Δ. Οι επιβάτες τους, περίπου 20 άντρες των Ες-Ες ντυμένοι με πολιτικά, προσποιήθηκαν τους μαυραγορίτες. Στη συνέχεια, μια γερμανική φάλαγγα, με αφετηρία την Άμφισσα και τη Λιβαδειά, εισέβαλε στο Δ., αφού κατά τη διαδρομή δολοφόνησε 6 χωρικούς, συνέλαβε 12 ομήρους και λεηλάτησε σπίτια. Στη θέση όμως Δ.-Στείρι, τα πρώτα αυτοκίνητα έπεσαν σε ενέδρα Ελλήνων ανταρτών. Η γερμανική δύναμη εξοντώθηκε, αλλά ο όγκος των γερμανικών δυνάμεων ανάγκασε τους αντάρτες να υποχωρήσουν, αφού υπέστησαν μεγάλες απώλειες. Το μεσημέρι της ίδιας ημέρας οι Γερμανοί επέστρεψαν στο Δ., απέκλεισαν τις εξόδους, σκότωσαν τους ομήρους, απαγόρευσαν την έξοδο του πληθυσμού από τα σπίτια και προχώρησαν σε σφαγές αμάχων. Συνολικά σκότωσαν 218 κατοίκους του Δ. και 12 από άλλα χωριά. Μεταξύ των νεκρών ήταν 20 βρέφη, 45 παιδιά και 42 υπερήλικες. Μετά τον τερματισμό του πολέμου, ο διοικητής της γερμανικής φάλαγγας του Δ. Χανς Ζάμπελ εκδόθηκε από τις γαλλικές αρχές στην Ελλάδα για να δικαστεί. Αφού προφυλακίστηκε, η κυβέρνηση της Ομοσπονδιακής Γερμανίας ζήτησε την παράδοσή του στις γερμανικές αρχές για να τον ανακρίνουν. Τα ίχνη του εξαφανίστηκαν από τη στιγμή της επιστροφής του στην Γερμανία. Σημαντική είναι η ιστορία του Δ. κατά τους χρόνους της αρχαιότητας καθώς και στη διάρκεια της Επανάστασης. Στην περιοχή βρισκόταν η αρχαία φωκική πόλη Άμβρωσος ή Άμφρυσος, η οποία, αφού καταστράφηκε από τον Φίλιππο κατά τον Ιερό πόλεμο, κυριεύτηκε από τους Ρωμαίους το 198 π.Χ. Κατά την Επανάσταση του 1821, στις 9 Μαΐου 1825, δόθηκε σημαντική μάχη στο Δ., μετά την οποία οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στην Άμφισσα. Η δεύτερη μάχη, από τις σημαντικότερες του αγώνα, δόθηκε τον Ιανουάριο του 1827, όταν o Κιουταχής απέστειλε σώμα από 2.000 πεζούς και 500 ιππείς για να καταλάβει το Δ., όπου είχαν οχυρωθεί 300 Σουλιώτες με αρχηγό τον Νότη Μπότσαρη. Οι Τούρκοι πολιόρκησαν το χωριό και απέκλεισαν τους Έλληνες στο οχύρωμα του Προφήτη Ηλία. Ενώ η πολιορκία βρισκόταν σε εξέλιξη, 300 Σουλιώτες και ομάδα πολεμιστών με αρχηγό τον Γεώργιο Καραϊσκάκη επιτέθηκαν στα νώτα των πολιορκητών και, αφού πέρασαν από το τουρκικό στρατόπεδο, ενώθηκαν με την πολιορκημένη φρουρά του Δ. Τη νύχτα της 5ης προς 6η Φεβρουαρίου ο Καραϊσκάκης διέταξε γενική έφοδο και ύστερα από σκληρή μάχη οι αντίπαλοι αναγκάστηκαν να τραπούν σε φυγή προς την Αθήνα. Άποψη της κωμόπολης Δίστομο στη Βοιωτία. Ιστορική φωτογραφία από ναζιστική θηριωδία στο Δίστομο, στις 10 Ιουνίου 1944 (φωτ. από την έκδ. «100+1 χρόνια Ελλάδα»). Οι Έλληνες πολιτικοί Μανώλης Γλέζος και Νίκος Κωνσταντόπουλος, μαζί με τον πρόεδρο του Σοσιαλιστικού Κόμματος της Γερμανίας Λ. Μπίσκι, σε εκδήλωση στο μνημείο των σφαγιασθέντων από τους ναζί στο Δίστομο, τον Μάρτιο του 2000· για την υπόθεση αυτή έχει κατατεθεί αίτηση καταβολής αποζημίωσης στο γερμανικό κράτος (φωτ. ΑΠΕ).